Μια από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης συνέβη το 1974, όταν η Μαρίνα Αμπράμοβιτς μετέτρεψε το σώμα της σε «κάβα» για τις επιθυμίες του κοινού, επιτρέποντάς τους να την αντιμετωπίσουν όπως θέλουν.
Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, αναγνωρίσιμη για την προκλητική και συχνά σοκαριστική προσέγγισή της στην performance art, παρουσίασε την παράσταση Rhythm 0 στη Νάπολη, η οποία ξεπέρασε κάθε όριο. Για έξι ώρες, η 28χρονη καλλιτέχνις παρέμεινε ακίνητη, δίνοντας τη δυνατότητα στο κοινό να τη χειριστεί με 72 αντικείμενα τοποθετημένα σε ένα τραπέζι δίπλα της.
Η εισαγωγική σημείωση που συνόδευε την παράσταση ανέφερε ξεκάθαρα: «Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα 72 αντικείμενα όπως επιθυμείτε πάνω μου. Είμαι αντικείμενο και αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη.»
Στην αρχή, το κοινό ήταν διστακτικό. Της πρόσφεραν τριαντάφυλλα, την ζωγράφισαν και τη φίλησαν. Ωστόσο, αργότερα, η κατάσταση εξελίχθηκε σε κάτι απρόβλεπτο και επικίνδυνο. Κάποιοι της έκοψαν τα ρούχα, ενώ άλλος της χάραξε το λαιμό με μαχαίρι και ήπιε το αίμα της.
Ο κριτικός τέχνης Τόμας ΜακΈβιλι κατέγραψε την ένταση της στιγμής όταν κάποιος τοποθέτησε ένα γεμάτο πιστόλι στον κρόταφό της, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πανικός και διαμάχη ανάμεσα στους θεατές που ήθελαν να τη βλάψουν και εκείνους που προσπαθούσαν να την προστατεύσουν.
Η Αμπράμοβιτς δεν σταμάτησε την παράσταση. Στάθηκε ακίνητη μέχρι την ολοκλήρωση των έξι ωρών. Όταν τελείωσε, σηκώθηκε και άρχισε να προχωρά, οδηγώντας το κοινό σε αποχής, καθώς κανείς δεν τολμούσε να την κοιτάξει στα μάτια.
Αργότερα, μιλώντας σε συνεντεύξεις, ανάλυσε την εμπειρία της και κατέληξε στο συμπέρασμα: «Όταν ελέγχεις εσύ την παράσταση, μπορείς να αγγίξεις τα άκρα. Όταν δίνεις στον κόσμο τον έλεγχο, μπορείς να θυσιαστείς.»
Το Rhythm 0 δεν ήταν μόνο μια performance, αλλά και μια αποκαλυπτική κοινωνική έρευνα, που ανέδειξε πώς η ανωνυμία και η εξουσία μπορούν να μετατρέψουν τους συνηθισμένους ανθρώπους σε επικίνδυνους θύτες. Η Αμπράμοβιτς αποχώρησε με σωματικά τραύματα, αλλά η ψυχολογική της αίσθηση είχε διαπραγματευτεί και εκσφενδονιστεί σε νέα ύψη. Από τότε, η καλλιτέχνις δεν υπέβαλε ποτέ τη ζωή της σε παρόμοιο κίνδυνο, όχι επειδή απέφυγε τις προκλήσεις, αλλά επειδή είχε πλέον καταλάβει πώς να καθορίζει τα όρια.
ΤΙ ΔΙΑΒΑΖΕΤΑΙ